اخلاق در قرآن
نگاهی گذرا به آیات و روایات، جایگاه و اهمیت دانش اخلاق اسلامی را روشن میکند. قرآن کریم یکی از اهداف بعثت پیامبران را تزکیه برشمرده است. موضوع اخلاق اسلامی نفس انسان است و نفس انسان، حقیقت انسان و شریفترین آفریده خداوند است و از سوی دیگر هدف علم اخلاق، تکامل انسان است. از این رو حکیمان اخلاق را اکسیر اعظم نامیده و در تدوین و تعلیم آن میکوشیدند.
کتاب اخلاق اسلامی در 24 درس در این زمینه مباحث مختلفی را مطرح کرده است:
- کلیات اخلاق اسلامی واژهشناسی، اهمیت و جایگاه اخلاق اسلامی
- مبانی اخلاق اسلامی، خداشناسی، انگیزههای آن و موانع خداشناسی
- ویژگیهای روح و نقش اختیار در اخلاق
- مفهوم قرب به خدا، مراتب و عوامل قرب، نقش علم در تکامل انسان
- راههای جبران گناه (توبه، شفاعت)
- عوامل کلی سقوط اخلاقی (هوی نفس، دنیا، شیطان)
- فضیلتهای اخلاقی (بندگی، دعا، اخبات، خشوع)
دانش اخلاق اسلامی بر پایه های اساسی منطبق با آموزه های دین اسلام استوار است. پایه های مهم اخلاق اسلامی عبارتند از : خداشناسی، انسان شناسی و کمال شناسی انسان.
- رذیلتهای اخلاقی (غفلت، کفر، شرک، گناه، ناامیدی، ریا)
- فضیلتهای اخلاق فردی (حقیقتجویی، آزاد اندیشی، عزت نفس، اعتدال)
- رذیلتهای اخلاق فردی (خودفراموشی، دنیاگرایی، عجب، تعصب، ظن و گمان، سستی و تنبلی)
- فضیلتهای اخلاق اجتماعی (نیکی به والدین، وفای به عهد، وجدان کاری، مدارا، راستگویی، امر به معروف و نهی از منکر)
- رذیلتهای اخلاق اجتماعی (ظلم، سوءظن، تجسس، حسد، لغزشهای زبان، عیبجویی، شنیدن سخنان نادرست، دزدی، زیادهروی در بخشش)
- اخلاق محیط زیست (رابطه جهانبینی و محیط زیست، رابطه انسان و طبیعت از دیدگاه قرآن)